TÓM TẮT

Với xu thế chuyển dịch cơ cấu lao động từ nông nghiệp sang các ngành công nghiệp và dịch vụ đang diễn ra mạnh mẽ, lượng lao động trực tiếp tham gia sản xuất nông nghiệp, đặc biệt tại các vùng chuyên canh hành củ và tỏi, đang ngày càng giảm. Việc cơ giới hóa trong sản xuất hành, tỏi tại các vùng như Hải Phòng (Hải Dương cũ), Vĩnh Long, Quảng Ngãi... vẫn còn hạn chế, tỷ lệ áp dụng chưa đồng đều, đặc biệt là ở các khâu trồng, thu hoạch, sơ chế và bảo quản sau thu hoạch do thiếu quy trình và thiết bị phù hợp. Hệ thống máy móc hiện nay chủ yếu còn rời rạc, chưa được thiết kế thích nghi với điều kiện thổ nhưỡng đặc thù trồng hành tại Việt Nam. Do đó, việc nghiên cứu các giải pháp cơ giới hóa đồng bộ phù hợp với vùng sản xuất hành, tỏi tập trung nhằm giảm công lao động, giảm áp lực thời vụ, đồng thời nâng cao năng suất và giá trị hàng hóa là hết sức cần thiết. Bài viết đưa ra kết quả nghiên cứu cho thấy bước đầu ứng dụng cơ giới hoá đồng bộ sản xuất hành củ, tỏi tại một số vùng sản xuất tập trung.

Từ khóa: Cơ giới hóa, hành củ, tỏi, trồng, thu hoạch, thiết bị nông nghiệp.

RESULTS OF RESEARCH ON THE APPLICATION OF SYNCHRONOUS MECHANIZATION OF ONION AND GARLIC PRODUCTION

IN CONCENTRATED PRODUCTION AREAS

ABSTRACT

Following the ongoing labor shift from agriculture to industrial and service sectors, the number of workers directly involved in agricultural activities - particularly in shallot and garlic farming areas - is steadily declining. In several regions including Hai Phong, Vinh Long, and Quang Ngai, the level of mechanization in shallot and garlic production remains limited. It varies across stages, especially in irrigation, drying, and post-harvest handling, largely due to the lack of suitable equipment and standardized procedures. Most existing machines are small-scale, fragmented, and poorly suited to the specific farming conditions of these areas. Consequently, developing appropriate mechanization solutions tailored to local production needs is essential for reducing labor requirements, easing seasonal workload, and improving both productivity and product value. This study presents initial results on prototype machines, including row fertilizing and planting machines, row-type harvesters, and ridge-type harvesters for shallots and garlic in selected production regions.

Keywords: Mechanization, shallot, garlic, planting, harvesting, agricultural machinery.

I. ĐẶT VẤN ĐỀ

Hành củ và tỏi là hai loại cây rau gia vị truyền thống, có giá trị kinh tế cao và giữ vai trò quan trọng trong cơ cấu cây trồng tại nhiều vùng sản xuất của nước ta. Trong những năm gần đây, cùng với sự phát triển của nền kinh tế và nhu cầu thị trường trong nước cũng như xuất khẩu, cây hành củ và tỏi ngày càng được mở rộng diện tích, trở thành cây trồng hàng hóa chủ lực tại nhiều địa phương như Vĩnh Long, Hải Phòng, Quảng Ngãi... riêng phường Kinh Môn – Hải Phòng có tới 4.000 ha trồng tỏi [1], phường Khánh Hòa (Thị xã Vĩnh Châu cũ) – Vĩnh Long là vùng chuyên canh hành tím lớn nhất cả nước với khoảng 6.000 ha [2].

Mặc dù diện tích gieo trồng ngày càng mở rộng, sản lượng hành củ và tỏi trong nước vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu tiêu dùng, đặc biệt là mặt hàng tỏi – mỗi năm Việt Nam vẫn phải nhập khẩu khoảng 88.000 tấn từ Trung Quốc. Một trong những nguyên nhân quan trọng là quá trình sản xuất còn phụ thuộc nhiều vào lao động thủ công, trong khi các vùng sản xuất tập trung thường xuyên đối mặt với tình trạng căng thẳng thời vụ và thiếu hụt lao động. Thực tế tại nhiều địa phương cho thấy, mặc dù đã có những đầu tư bước đầu cho cơ giới hóa trong sản xuất hành củ, tỏi – đặc biệt là khâu làm đất, tưới và sau thu hoạch – nhưng tỷ lệ áp dụng còn thấp, hệ thống thiết bị chủ yếu nhỏ lẻ, rời rạc, chưa phù hợp với đặc điểm canh tác đặc thù của từng vùng.

Cơ giới hóa sản xuất hành củ và tỏi là xu hướng tất yếu, nhằm nâng cao năng suất, giảm áp lực thời vụ, tiết kiệm lao động và tăng giá trị kinh tế. Do đó, việc nghiên cứu, đề xuất và ứng dụng các giải pháp cơ giới hóa phù hợp với điều kiện sản xuất tại các vùng sản xuất tập trung là yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh phát triển nông nghiệp theo hướng hiện đại, bền vững.

II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Đối tượng:

- Lựa chọn nguyên lý, tính toán các thông số của các mẫu máy từ làm đất đến thu hoạch và sấy trong sản xuất hành củ, tỏi tập trung;

- Nghiên cứu thiết kế, chế tạo các mẫu máy trồng kết hợp bón phân, máy thu hoạch theo hàng, theo luống và lựa chọn các thiết bị khâu tưới, khâu sơ chế .

- Khảo nghiệm đánh giá chất lượng của các mẫu máy;

- Xây dựng mô hình ứng dụng trong điều kiện sản xuất.

2.2. Phương pháp nghiên cứu:

- Phương pháp thu thập thông tin và xử lý các số liệu điều tra, khảo sát, các thông tin truy cập từ các kênh thông tin trong và ngoài nước;

- Phương pháp lựa chọn, thừa kế và kết hợp thực nghiệm cho các lựa chọn nguyên lý, kết cấu máy;

- Phương pháp thiết kế máy nông nghiệp cho các thiết kế cơ khí (sử dụng phần mềm Inventor, AutoCad,...);

- Phương pháp thử khảo nghiệm máy.

2.3. Các chỉ tiêu và phương pháp xác định

- Đặc tính kỹ thuật của máy.

- Tính năng làm việc của máy trong thực tế sản xuất

- Thiết bị và dụng cụ thử nghiệm:

III. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

Hiện nay, tỷ lệ áp dụng cơ giới hóa cây hành củ, tỏi có sự không đồng đều ở các khâu. Khâu làm đất hiện đã cơ giới hóa được với tỷ lệ cao nhất (trên 90%). Đối với khâu gieo trồng vẫn chủ yếu được thực hiện bằng thủ công một số nơi sử dụng công cụ cầm tay để đục lỗ tra nhánh hành củ, tỏi. Trong khâu chăm sóc, việc tưới nước chủ yếu là tưới rãnh, một số nông dân đã cải tiến từ máy cắt cỏ cầm tay thành bơm phun di động để tưới phun lên mặt luống. Ở khâu thu hoạch, một vài nơi đã áp dụng, cải tiến máy thu hoạch khoai tây, khoai lang để thu hoạch hành củ, tỏi nhưng hiện tại mới chiếm tỷ lệ thấp do không hiệu quả và vẫn tốn khá nhiều công sức, mức độ hao hụt cây còn cao. Với khâu sấy, sơ chế, tỷ lệ áp dụng cơ giới hóa hệ thống sấy còn thấp, chỉ ở mức 40-45%, các thiết bị sơ chế manh mún và tự phát; quá trình bảo quản chủ yếu vẫn thực hiện thủ công, chưa đồng bộ.

Trong thời gian vừa qua với từng khâu sản xuất hành củ, tỏi tại vùng sản xuất hành củ, tỏi tập trung, Viện Cơ điện nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch đã lựa chọn, thiết kế chế tạo mẫu máy và thiết bị đồng bộ đưa vào thử nghiệm nhằm từng bước đáp ứng nhu cầu của sản xuất.

Đối với từng khâu trong sản xuất hành củ và tỏi, chúng tôi nghiên cứu thiết kế chế tạo những máy và thiết bị chưa có và phân tích lựa chọn, hoàn thiện một số thiết bị đã có, sau khi hoàn thiện được các thiết bị và xây dựng quy trình cơ giới hóa đồng bộ như sau (hình 1):

3.1. Khâu làm đất

3.1.1. Yêu cầu kỹ thuật làm đất:

Đất trồng hành củ, tỏi chọn chân vàn cao, dễ thoát nước. Trước khi gieo trồng 10-15 ngày đất phải được tháo khô hết nước. Làm luống rộng 90-110cm, rãnh 30cm. Sau khi lên luống, rạch hàng bón phân. Mỗi luống trồng 4-5 hàng, khoảng cách hàng 20-30cm.

Với yêu cầu nông học để canh tác hành củ, tỏi là cần làm khá nhỏ lớp đất canh tác, việc sử dụng phương pháp phay là hợp lý; ngoài ra điều này còn phù hợp với xu hướng làm đất tối thiểu đang được ứng dụng rộng rãi trên thế giới; làm đất bằng phay làm giảm thiểu số lần máy canh tác đi lại trên đồng so với các phương pháp khác như dùng cày diệp, hoặc cày chảo, bừa đĩa, v.v…

3.1.2. Máy phay và lên luống gồm các bộ phận chính:

- Dàn phay đất có bề rộng làm việc 160 -180cm, độ sâu phay 10 - 15 cm, tốc độ phay 350 vòng/phút và thực hiện ít nhất 2 lượt phay để đạt yêu cầu về chất lượng đất phục vụ cho quá trình trồng hành củ, tỏi (đường kính viên đất dưới 5 cm chiếm tối thiểu 80%).

- Bộ phận ép luống được lắp sau máy phay để ép và nén thành luống trồng hành tỏi. Luống sau khi ép cần thỏa mãn các điều kiện: độ cao 25-35 cm, mặt luống rộng 90-110cm, khoảng cách rãnh giữa 2 luống 30-35cm, bề mặt luống phải bằng phẳng và tưới nhẹ phun thuốc diệt mầm cỏ trước khi tiến hành trồng.

Hiện nay máy kéo có công suất 35-50 HP được sử dụng phổ biến và đã có chứng minh là mang lại hiệu quả kinh tế lớn phục vụ sản xuất cho các cây trồng vụ đông như ngô, đỗ, đậu tương, v.v. với quy mô mỗi lô lớn. Do đó, quy trình đề xuất sử dụng máy kéo với công suất tương tự.

Hình 2. Máy phay lắp dàn phay ép luống trồng hành tỏi tại Vĩnh Phúc

3.1.3. Kết quả thử nghiệm máy phay và lên luống

Đây là loại máy có 2 chức năng, gồm chức năng phay làm nhỏ đất và chức năng lên luống. Máy phay được lắp theo sau máy kéo 35-50 Hp bằng cơ cấu treo, bộ phận phay nhận truyền động từ trục thu công suất phía sau máy kéo, bộ phận lên luống lắp ở phía sau kéo theo máy kéo.

Kết quả thử nghiệm của máy trong điều kiện thực tế sản xuất được thể hiện trong bảng

Bảng 1. Kết quả thử nghiệm máy phay kết hợp lên luống trồng hành, tỏi

 Về cơ bản, máy phay và lên luống đáp ứng được yêu cầu đặt ra khi phay đất, lên luống để trồng hành củ, tỏi. Sau khi thử nghiệm máy, theo quan sát, nhóm nghiên cứu nhận thấy mặt luống phẳng đều, đường kính viên đất dưới 5cm chiếm trên 80%. Luống đất phù hợp để thực hiện khâu tiếp theo.

Hình 3. Máy phay và lên luống đang làm việc trên đồng ở Hải Dương

3.2. Khâu gieo trồng

3.2.1. Yêu cầu kỹ thuật máy

Trồng các nhánh trên luống theo khoảng cách:

- Hàng cách hàng trồng hành củ, tỏi: 20-30cm.

- Khoảng cách mỗi nhánh trên một hàng: 8 - 25cm.

- Cắm từng nhánh xuống đất, đảm bảo 2/3 nhánh hành củ, tỏi đều nằm bên dưới mặt đất.

3.2.2. Cấu tạo và nguyên lý làm việc của máy:

Hình 4. Mẫu máy trồng kết hợp bón phân

Máy thực hiện đồng thời các thao tác: ép giữ luống, rạch hàng, trồng, bón phân NPK và nén nhánh hành củ, tỏi giống xuống mặt luống. Máy được liên hợp với nguồn động lực là máy kéo 4 bánh, công suất 35 – 50 Hp. Máy trồng và bón phân 4 hàng trên 1 luống, Khoảng cách hàng trồng hành củ là 30cm, giữa các nhánh giống là 25 cm. Khoảng cách hàng trồng tỏi là 20 cm, giữa các nhánh củ là 10 cm. Sau khi trồng nhánh hành, tỏi giống được nén nằm 2 phần 3 dưới mặt luống. Độ sâu phân viên là: 3 – 5 cm;

Máy có thể điều chỉnh được khoảng cách nhánh giống trên mỗi hàng bằng cách thay đổi cặp nhông xích dẫn động. Máy liên hợp với máy kéo có động lực phù hợp và sẵn có ở các địa phương. Máy có kết cấu đơn giản, dễ sử dụng, dễ điều chỉnh, bảo dưỡng, sửa chữa (hình 4).

Thông số  kỹ thuật:

3.2.2.  Kết quả thử nghiệm máy trồng kết hợp bón phân

Kết quả thử nghiệm của máy trong điều kiện thực tế sản xuất được thể hiện trong bảng:

Bảng 2. Kết quả thử nghiệm máy trồng kết hợp bón phân

Về cơ bản, máy trồng kết hợp bón phân hành củ, tỏi đáp ứng được yêu cầu đặt ra ở địa phương khi phục vụ chuyển đổi vụ đông.

Hình 5. Máy trồng kết hợp bón phân tại Kinh Môn, Hải Dương

3.3. Khâu chăm sóc

Khâu chăm sóc, tưới tiêu cho hành củ, tỏi hiện được sử dụng chủ yếu là thủ công hoặc sử dụng tưới rãnh, tưới nhỏ giọt. Tại các nước phương tây các xe tưới được thiết kế chuyên biệt với công suất lên tới 1ha/h. Do đặc thù của hành củ, tỏi yêu cầu tránh tưới trực tiếp với số lượng lớn lên lá cho nên các thiết bị được thiết kế tưới dưới dạng sương mù hoặc thiết kế tưới thấp vào gốc. Đề tài xây dựng phương án và lựa chọn thiết bị cho hệ thống tưới hành củ, tỏi phun mưa, sử dụng vòi phun với cường độ hạt mưa nhỏ nhằm tránh làm xói mòn đất và ảnh hưởng đến sự phát triển của cây. Hình thức tưới được áp dụng theo chế độ luân phiên, với quy mô một lần tưới cho khu vực diện tích trung bình khoảng 0,5 ha, và được vận hành theo cơ chế tưới tự động nhằm tiết kiệm nhân công và nâng cao hiệu quả tưới tiêu.

Hình 6. Hệ thống tưới phun mưa, cường độ hạt mưa cỡ nhỏ tại mô hình

3.4. Khâu thu hoạch

3.4.1. Nguyên lý và cấu tạo máy thu hoạch

Trên thế giới hiện nay, có 2 nguyên lý chính được áp dụng cho máy thu hoạch hành củ, tỏi là nguyên lý sàng rung và nguyên lý kẹp nhổ. Với nguyên lý sàng rung, ưu điểm là máy có năng suất cao, nhưng nhược điểm máy có kính thước lớn, bộ phận sàng rung phải có độ dài nhất định để loại bỏ đất, tạp chất dính vào cây hiệu quả. Điều này gây mất cân bằng trong khi làm việc và phải thêm công đoạn cắt cây sau khi thu hoạch. Với nguyên lý kẹp nhổ, máy có khả năng làm sạch tốt, mức độ cơ giới hoá cao. Tuy nhiên, để máy có thể hoạt động tốt thì quá trình canh tác đòi hỏi mức độ cơ giới hoá đồng bộ tương đối cao từ làm đất đến trồng, khoảng cách hàng khi trồng phải đủ lớn. Hiện nay với công nghệ, thiết bị về thủy lực và điều kiển tự động rất phát triển do vậy nguyên lý kẹp nhổ đã được áp dụng ở hầu hết các máy thu hoạch hành tỏi, cà rốt tiên tiến trên thế giới hiện nay.

Nhóm nghiên cứu đã áp dụng nguyên lý kẹp nhổ để thiết kế, chế tạo máy thu hoạch hành củ, tỏi theo hàng khi thu hoạch hàng củ, tỏi thương phẩm khi lá gốc, lá ngọn mới bắt đầu khô héo. Đối với cây hành củ, tỏi để làm giống, cây khi thu hoạch đã rủ xuống không còn khả năng kẹp nhổ sẽ áp dụng nguyên lý sàng rung để nghiên cứu thiết kế, chế tạo máy thu hoạch tỏi theo luống.

a. Máy thu hoạch hành củ, tỏi theo hàng:

Máy thu hoạch hành củ, tỏi theo hàng là loại máy thu hoạch một giai đoạn. Máy thực hiện đồng thời các công đoạn như: dũi phá liên kết đất, nhổ, kẹp cây, cắt lá, chuyển củ sang bên đổ vào máng hứng băng tải, đổ củ vào thùng ở phía sau máy. Mỗi một đường làm việc máy thu hoạch được 04 hàng cây.  

Hình 7. Máy thu hoạch hành củ, tỏi theo hàng

Toàn bộ máy được đặt trên hệ thống di động xích cao su liền dải. Máy có lắp động cơ Diesel, loại 50 mã lực. Máy có buồng lái, trong buồng lái có các cần điều khiển thủy lực các bộ phận như: nhổ cây, cắt gốc, băng tải hứng củ và băng tải nghiêng.

b. Máy thu hoạch hành củ, tỏi theo luống:

Máy thu hoạch theo luống có chiều rộng 1-1.1m, vừa bằng một luống hành, tỏi. Khi hoạt động, lưỡi cắt xới đất lẫn hành củ lên bộ phận sàng, sau đó đất sẽ rơi xuống, còn hành củ nằm lại trên mặt sàng và rơi trên mặt đất, công nhân đi sau lấy hành củ và buộc lại.

Hình 8. Máy thu hoạch hành củ, tỏi theo luống

3.4.2. Kết quả thử nghiệm 02 mẫu máy thu hoạch hành củ, tỏi

Bảng 3. Kết quả thử nghiệm máy thu hoạch hành củ, tỏi theo hàng

Về cơ bản, máy thu hoạch hành củ, tỏi theo hàng đáp ứng được yêu cầu kỹ thuật đặt ra. Máy thực hiện được chức năng kẹp nhổ, cắt thân và đưa củ vào thùng trong quá trình thử nghiệm. Mỗi luống máy thực hiện được 04 hàng, đạt năng suất thuần túy 0,25 ha/h.

Bảng 4. Kết quả thử nghiệm máy thu hoạch hành củ, tỏi theo luống

Về cơ bản, máy thu hoạch hành củ, tỏi theo luống đáp ứng được yêu cầu kỹ thuật đặt ra. Máy thực hiện được chức năng bới củ, sàng rung loại bỏ tạp chất và rải củ trên bề mặt luống. Máy đạt năng suất thuần túy 0,3 ha/h.

3.5. Khâu sơ chế

Sau khi thu hoạch, hành củ và tỏi cần được xử lý sau thu hoạch đúng quy trình nhằm đảm bảo chất lượng và kéo dài thời gian bảo quản. Hiện nay củ hành, tỏi sau khi thu hoạch được được làm sạch đất, loại bỏ củ hỏng, sâu bệnh. Hành củ và tỏi được bó thành từng bó nhỏ hoặc xếp mỏng, sau đó đưa đi phơi nắng nhẹ từ 5–7 ngày, nơi khô thoáng, tránh ánh nắng gay gắt.

Đối với sản xuất quy mô lớn áp dụng cơ giới hoá hoặc trong điều kiện thời tiết không thuận lợi, sấy nhân tạo là lựa chọn thay thế hiệu quả, nhóm nghiên cứu đề xuất ứng dụng vào mô hình là sấy sàn theo mẻ 10-20 tấn/mẻ. Sau khi thu hoạch bằng máy hành củ và tỏi được sấy với nhiệt độ 38-45 độ C thời gian sấy 12-18 tiếng sau đó đưa đi bảo quản hoặc sử dụng trống thùng quay bóc vỏ, thái và chiên.

3.6. Hiệu quả kinh tế

Để đánh giá hiệu quả kinh tế của việc ứng dụng cơ giới hoá đồng bộ sản xuất hành củ, tỏi tại vùng sản xuất tập trung, nhóm nghiên cứu tiến hành tính toán tổng chi phí của từng khâu khi áp dụng phương pháp truyền thống và chi phí khi ứng dụng cơ giới hoá. Sau đó tiến hành so sánh kết quả tính toán chi phí.

Qua 2 năm thử nghiệm quy trình CGH cho vùng sản xuất hành củ, tỏi tại Công ty TNHH Đầu tư và Phát triển nông nghiệp Dũng Đạt, Gia Khánh Bình Xuyên, Vĩnh Phúc và HTX Sản xuất và kinh doanh Nông sản sạch Bạch Đằng và hộ sản xuất Nguyễn Văn Sơn xã Ninh Xá, Kinh Môn Hải Dương đạt được kết quả tốt. Kết quả cho thấy, khi áp dụng thiết bị cơ giới chuyên dụng, đối khâu trồng giúp giảm 6 tr/ha tương ứng với giảm 52% chi phí, với khâu thu hoạch giảm gần 5tr/ha, tương ứng với giảm 45% chi phí so với phương pháp truyền thống. Đồng thời chi phí công lao động giảm hơn 60% qua tính toán sơ bộ thời gian hoàn vốn cho các loại máy móc trong sản xuất dao động từ 3,7–3,8 năm.

VI. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ

4.1. Kết luận:

Sản xuất hành củ, tỏi của nước ta vẫn còn phân tán, nhỏ lẻ, chưa liên kết theo chuỗi giữa sản xuất với chế biến tiêu thụ. Các biện pháp kỹ thuật canh tác chưa được nghiên cứu và áp dụng đồng bộ, mức đầu tư thấp, sử dụng phân bón thiếu khoa học gây lãng phí là nguyên nhân làm giảm hiệu quả của sản xuất hành củ, tỏi. Do vậy việc xây dựng được quy trình và thiết bị cơ giới hoá cho sản xuất hành củ và tỏi tại vùng sản xuất hàng hoá, tập trung đã đạt được kết quả bước đầu.

Các máy được thiết kế, chế tạo và đã khảo nghiệm, ứng dụng tại mô hình ở Vĩnh Phúc, Hải Dương đạt các chỉ tiêu đề ra về năng xuất, chất lượng.

Sử dụng các mẫu máy máy giảm được số lần máy đi lại trên  đồng nên tiết kiệm được chi phí cho sản xuất, nâng cao năng suất, chất lượng, giảm chi phí, giá thành sản xuất, tránh được căng thẳng của mùa vụ.

4.2. Đề nghị

Cần tiếp tục nghiên cứu xây dựng các mô hình CGH sản xuất đồng bộ cây hành củ, tỏi từ khâu làm đất - trồng - chăm sóc - thu hoạch - sấy, bảo quản với các quy mô và điều kiện địa hình khác nhau,. Đánh giá hiệu quả kinh tế, từ đó nhân rộng mô hình trên diện rộng.

Hỗ trợ, khuyến khích đầu tư máy móc, thiết bị vào sản xuất, tạo điều kiện thành lập các HTX kiểu mới, Doanh nghiệp theo chuỗi giữa sản xuất với chế biến tiêu thụ.

Đẩy mạnh công nghiệp chế tạo máy, thiết bị phục vụ CGH. Nhà nước cần có chính sách khuyến khích các công ty cơ khí, cơ sở cơ khí địa phương ... sản xuất máy móc phục vụ nông nghiệp nói chung và cơ giới hóa sản xuất hành củ, tỏi nói riêng.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Báo cáo kết quả sản xuất niên vụ 2023-2024 của phòng nông nghiệp phường Kinh Môn – Hải Phòng ( huyện Kinh Môn, Tỉnh Hải Dương cũ)

2. Nguyễn Hữu Thành. Năm 2018. Đề tài cấp tỉnh “Ứng dụng tiến bộ kỹ thuật xây dựng mô hình sản xuất củ hành tím an toàn tại huyện Vĩnh Châu, tỉnh Sóc Trăng”, 

3. Trần Văn Huệ, 2007, Nghiên cứu, thiết kế, chế tạo bộ phận gieo dạng đĩa trục nghiêng và bộ phận bón phân cho máy gieo ngô. Đề tài cấp cơ sở

4.  Тимофеев С.Ф. Энциклопедия огородника. М.: Аст- Пресс. 1999.-720 с.

5. Шевченко В.В. Сад, огород и ферма на даче./В.В. Шевченко, И.Я. Шелудько, Н.М.Щербатко, И.Е. Пшеничный и др. Симферополь: Таврида,-1994,- 416 с.

6. Ruis Atisent M. Comentario al concurso intematijnal de recokeccion mecanizada de cebolla. MAG iber Rev. mtcagr., 1975,an. 9,N 10,519-523.

7. Viscardi К. Nie tyiko wyposazenie techniczne decyliye o sukeesie vtchanizugi procesu produkcji warryw polowych. Masz. Ciagn. Roin, 1978. z. 25, N 4, S. 2125.

Ngày nhận bài: 10/8/2025;