Kết quả nghiên cứu hệ thống thiết bị cơ giới hóa một số khâu canh tác chuối qui mô tập trung

TÓM TẮT

Bài báo giới thiệu kết quả vận hành thử nghiệm và tính toán hiệu quả kinh tế đối với một số khâu canh tác chuối qui mô tập trung ứng dụng cơ giới hóa (CGH). Kết quả vận hành thử nghiệm tại Gia Lai cho thấy: Việc Ứng dụng CGH khâu trồng cây chuối nuôi cấy mô kết hợp bón phân lót; khâu phun thuốc bảo vệ thực vật; khâu hỗ trợ thu hoạch và vận chuyển buồng chuối và khâu xử lý thân, lá chuối sau thu hoạch  giúp giảm từ 31,82% ¸ 87,15% chi phí và giảm từ 75,43% ¸ 94,6% số lượng nhân công lao động so với phương thức canh tác truyền thống hiện đang áp dụng phổ biến.

Từ khóa: Cơ giới hóa chuối; hiệu quả cơ giới hóa chuối; chi phí canh tác chuối

RESEARCH RESULTS ON MECHANISM EQUIPMENT SYSTEM FOR SOME STAGES OF CONCENTRATED-SCALE BANANA CULTIVATION

ABSTRACT

The article introduces the results of the pilot operation and calculates the economic efficiency for some stages of banana cultivation on a concentrated scale applying mechanization (CGH). The results of the pilot operation in Gia Lai show that: The application of CGH in the stages of planting tissue culture banana trees combined with basal fertilization; spraying pesticides; supporting the harvesting and transportation of banana bunches and the post-harvest processing of banana stems and leaves helps reduce costs from 31.82% to 87.15% and reduce the number of workers from 75.43% to 94.6% compared to the traditional farming methods currently widely applied.

I. ĐẶT VẤN ĐỀ

 Theo số liệu của cục thống kê, năm 2023, cả nước có khoảng 161.500 ha trồng chuối với sản lượng 2,639 triệu tấn [5]. Chuối là loại trái cây cho thu hoạch quanh năm và đã trở thành sản phẩm xuất khẩu thế mạnh của ngành rau quả Việt Nam. Năm 2022, giá trị xuất khẩu chuối tươi của Việt Nam đạt 310,6 triệu USD, tăng 34,5% so với năm 2021 [6]. Xuất khẩu chuối đã vượt qua xoài để trở thành loại trái cây có kim ngạch lớn thứ 2, chỉ sau thanh long. Ngoài thị trường Trung Quốc, Việt Nam cũng đang xuất khẩu chuối sang Singapore, Malaysia, Trung Đông, Nga.

Diện tích và sản lượng chuối tại Việt Nam ngày càng gia tăng, tuy nhiên vấn đề ứng dụng cơ giới hóa trong các khâu canh tác còn hạn chế và thiếu đồng đều giữa các khâu. Qui trình canh tác chuối gồm các khâu như trên hình 1, mỗi khâu có yêu cầu nông học khác nhau để phù hợp với đặc điểm sinh trưởng của cây chuối.

Hình 1. Qui trình canh tác chuối

- Đối với khâu chọn đất, giống: Các kết quả nghiên cứu về nông học đã được thực hiện và tuyển chọn được bộ giống phù hợp với các địa phương khác nhau.

-  Đối với khâu làm đất: Việc ứng dụng CGH đã được thực hiện với qui mô canh tác tập trung và phương thức làm đất toàn bộ bề mặt ruộng.

- Khâu trồng chuối: Hiện tại ở Việt Nam hầu hết khâu trồng chuối được tiến hành 100% bằng lao động thủ công với các phương tiện thô sơ nên năng suất lao động thấp. Một số nước trên thế giới đã bước đầu ứng dụng máy trồng chuối hai hàng kết hợp rải ống tưới nhỏ giọt. Tuy nhiên hiện chưa thấy có công bố về kết quả nghiên cứu và hiệu quả ứng dụng máy trồng chuối. Máy trồng cây chuối nuôi cấy mô kết hợp bón phân lót đã được thiết kế, chế tạo và thử nghiệm tại Việt Nam [1]. Máy có cấu tạo như trên hình 2. Kết quả nghiên cứu đã xác định được một số chỉ tiêu kỹ thuật của máy. Tuy nhiên chưa xác định năng suất làm việc và tính toán hiệu quả kinh tế của máy.

1. Cụm bánh tựa đồng; 2. Cụm bánh nén đất; 3. Giá để cây giống; 4. Cụm đĩa trồng; 5. Cụm bánh vấu; 6. Cụm khung chính; 7. Cụm vận chuyển cây giống; 8. Cụm thùng chứa phân

Hình 2. Cấu tạo máy trồng cây chuối nuôi cấy mô kết hợp bón phân [1]

- Khâu chăm sóc chuối: Vấn đề cơ giới hóa khâu chăm sóc chuối ở các nước phát triển được ứng dụng rộng rãi đối với các khâu: tưới, làm cỏ, bón phân, phun thuốc bảo vệ thực vật. Tại Việt Nam công việc tưới đã được cơ giới hóa với tỷ lệ cao; việc làm cỏ cho chuối hiện đang sử dụng các máy làm cỏ loại nhỏ do Trung Quốc sản xuất nên mức độ cơ giới hóa chưa cao; việc phun thuốc bảo vệ thực vật cho chuối hiện đang dùng máy đeo vai nên năng suất làm việc thấp, hiệu quả chưa cao, chưa giải phóng triệt để sức lao động. Thiết bị phun thuốc BVTV cho chuối đã được thiết kế, chế tạo và thử nghiệm tại Việt Nam [2]. Máy có cấu tạo như trên hình 3. Kết quả nghiên cứu đã xác định được một số chỉ tiêu kỹ thuật và năng suất của máy. Tuy nhiên chưa xây dựng qui trình cơ giới hóa và tính toán hiệu quả kinh tế của Thiết bị.

1. Cụm khung bệ máy; 2. Quạt; 3. Miệng thổi; 4. Cụm bánh xe; 5. Thùng chứa hỗn hợp thuốc BVTV; 6. Các vòi phun; 7. Bơm cao áp;

Hình 3. Cấu tạo thiết bị phun thuốc bảo vệ thực vật

-  Khâu thu hoạch, vận chuyển chuối: Hiện nay công việc thu hoạch chuối chủ yếu tiến hành bằng lao động thủ công với dụng cụ thu hoạch là dao cầm tay. Các tập đoàn lớn trên thế giới cũng như tại Việt Nam đã có một số đơn vị đầu tư ứng dụng hệ thống đường ray cố định với các móc treo đi động để vận chuyển chuối từ ruộng về nhà máy sơ chế sau khi thu hoạch. Các công việc khác trong khâu thu hoạch chuối vẫn tiến hành bằng lao động thủ công.

- Khâu xử lý phụ phẩm sau thu hoạch chuối: Tại Việt nam xử lý phụ phẩm sau khi thu hoạch hoàn toàn được thực hiện thủ công. Khi hết chu kỳ canh tác chuối (3÷5 năm) cần phá sạch cây để trồng vụ mới hoặc trồng cây trồng khác thì có thể sử dụng máy xúc để cuốc phá và san gạt tập kết vào đầu bờ. Hệ thống máy xử lý thân, lá và gốc chuối sau thu hoạch đã được thiết kế, chế tạo và thử nghiệm tại Việt Nam [3]. Máy có cấu tạo như trên hình 4, 5. Kết quả nghiên cứu, thử nghiệm đã xác định được một số thông số kỹ thuật và vận hành của máy. Tuy nhiên chưa xây dựng qui trình cơ giới hóa và tính toán hiệu quả kinh tế của hệ thống máy.

1. Bộ phận làm đổ cây; 2. Máy kéo bốn bánh; 3. Máy băm dạng đĩa

Hình 4. Máy băm dạng đĩa liên hợp với máy kéo

1. Bộ phận làm đổ cây; 2. Máy kéo bốn bánh; 3. Máy băm dạng lô;

Hình 5.4. Máy băm dạng lô liên hợp với máy kéo

Do đó bài báo này giới thiệu qui trình CGH và sơ bộ tính toán hiệu quả kinh tế của một số khâu canh tác chuối qui mô tập trung.

II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu là các thông số kỹ thuật và chỉ tiêu chất lượng của các máy thiết bị CGH một số khâu canh tác chuối: Máy trồng cây chuối nuôi cấy mô kết hợp bón phân lót; Thiết bị phun thuốc BVTV; Thiết bị hỗ trợ thu hoạch và vận chuyển buồng chuối; Máy xử lý thân, lá chuối sau thu hoạch.

2.2. Phương pháp nghiên cứu

- Sử dụng phương pháp thực nghiệm để xác định một số chỉ tiêu kỹ thuật và năng suất của máy, thiết bị CGH một số khâu canh tác chuối qui mô tập trung.

-  Sử dụng phương pháp tính toán chi phí vận hành, khấu hao máy, thiết bị để so sánh với phương thức canh tác truyền thống hiện nay và tính toán hiệu quả kinh tế của từng khâu canh tác ứng dụng CGH.

2.3. Máy, thiết bị và dụng cụ nghiên cứu

Bảng 1: Danh mục Máy, thiết bị và dụng cụ phục vụ nghiên cứu

III. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

3.1. Kết quả vận hành thử nghiệm và tính toán hiệu quả kinh tế đối với khâu trồng chuối

3.1.1. Kết quả vận hành thử nghiệm máy trồng chuối

Máy trồng chuối nuôi cấy mô kết hợp bón phân lót là loại máy thực hiện đồng thời nhiều chức năng: rạch hàng, trồng chuối, bón phân theo hốc và nèn đất. Sau mỗi đường di chuyển trên đồng, máy thực hiện trồng được hai hàng chuối khi có sự kết hợp của 02 người cấp cây chuối giống. Máy có thể được điều chỉnh khoảng cách cây trên mỗi hàng bằng cách thay đổi tỉ số truyền từ bánh tựa đồng đến bộ phận trồng. Điều chỉnh khoảng cách hàng bằng cách thay đổi khoảng cách giữa hai bộ phận tiếp nhận trồng chuối trên khung máy. Ngoài ra, có thể điều chỉnh được độ sâu rạch hàng bằng cách điều chỉnh độ cao thấp của trụ mũi rạch đất.

Tiến hành thử tính năng hoạt động của máy trồng chuối nuôi cấy mô kết hợp bón phân tại Công ty cổ phần thực phẩm xuất khẩu Đồng Giao Ninh Bình chi nhánh Gia Lai. Địa chỉ: Cụm công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp Mang Yang, xã Đắk Djrăng, huyện Mang Yang, tỉnh Gia Lai. Kết quả vận hành thử nghiệm trình bày tại bảng 2.

Bảng 2: Kết quả vận hành thử nghiệm máy trồng cây chuối

3.1.2. Tính toán hiệu quả kinh tế cho khâu trồng chuối ứng dụng CGH

Qua tìm hiểu thực tế tại Gia Lai, chi phí thực tế cho việc trồng chuối, bón phân lót bằng lao động thủ công hiện nay hết 4.500.000đ/ha. Tổng số công lao động cho mỗi ha là 18 công.

Tham khảo tài liệu [4] và căn cứ vào mức lương của thợ lái máy, phụ máy tại Gia Lai để tính toán chi phí vận hành máy trồng cây chuối nuôi cấy mô kết hợp bón phân lót. Kết quả tính toán được so sánh với chi phí trồng thủ công để đánh giá hiệu quả kinh tế.

Bảng 3. Bảng tổng hợp chi phí trồng chuối tại Gia Lai

* Nhận xét: Qua bảng 3, ta thấy việc ứng dụng cơ giới hóa trong khâu trồng cây chuối nuôi cấy mô kết hợp bón phân lót có hiệu quả rõ rệt khi so sánh với phương pháp trồng thủ công hiện nay, chi tiết như sau:

- Về chi phí, chênh lệch giữa phương pháp trồng ứng dụng CGH và thủ công tính cho mỗi ha là: 3.203.151- 4.635.000 = - 1.431.849đ. Như vậy mỗi ha khi ứng dụng CGH sẽ giảm 1.431.849đ, tương ứng với giảm 31,82% chi phí so với phương thức trồng bằng lao động thủ công.

- Về số lượng nhân công, chênh lệch giữa phương pháp trồng ứng dụng CGH và thủ công tính cho mỗi ha là: 0,972 - 18 = - 17,028 công. Như vậy mỗi ha khi ứng dụng CGH sẽ giảm 17,028 công, tương ứng với giảm 94,6% số lượng nhân công lao động so với phương thức trồng bằng lao động thủ công.

3.2. Kết quả vận hành thử nghiệm và tính toán hiệu quả kinh tế đối với khâu phun thuốc BVTV cho chuối

3.2.1. Kết quả vận hành thử nghiệm Thiết bị phun thuốc BVTV cho chuối

Thiết bị phun thuốc BVTV có thể phun khi cây chuối còn nhỏ hoặc khi cây chuối đã trưởng thành. Ngoài ra, Thiết bị còn có thể phun trực tiếp cho buồng chuối. Vận hành thử nghiệm thiết bị phun thuốc BVTV tại Công ty cổ phần thực phẩm xuất khẩu Đồng Giao chi nhánh Gia Lai. Kết quả trình bày tại bảng 4.

Bảng 4. Kết quả  vận hành thử Thiết bị phun thuốc BVTV cho chuối

3.2.2. Tính toán hiệu quả kinh tế cho khâu phun thuốc BVTV ứng dụng CGH

a) Chi phí phun thuốc BVTV thủ công

Theo qui trình chăm sóc chuối hiện nay tại DOVECO ở Gia Lai, việc phun thuốc BVTV cho chuối được thực hiện thường xuyên mỗi tháng một lần vào mùa khô và 2 lần trong 1 tháng vào mùa mưa (từ tháng 5 đến tháng 10 hàng năm)  để phòng trừ sâu bệnh cho cây chuối. Trong trường hợp phát hiện dịch bệnh thì phải phun dập dịch và khoanh vùng. Như vậy trong 1 vụ canh tác chuối tại Gia Lai phải phun thuốc BVTV tổng cộng 15 lần. Mỗi lần phun hiện nay, chỉ tính riêng chi phí nhân công hết 1.250.000đ/ha. Vậy cả chu kỳ chăm sóc chuối, tính riêng chi phí nhân công phun thuốc BVTV theo phương pháp truyền thống hiện nay là: T_PN = 18.750.000đ/ha.

b) Chi phí vận hành thiết bị phun thuốc BVTV

Tham khảo tài liệu [4] và căn cứ vào mức lương của thợ lái máy, phụ máy tại Gia Lai để tính toán chi phí vận hành Thiết bị phun thuốc BVTV cho chuối. Kết quả tính toán được so sánh với phương pháp phun thuốc BVTV thủ công để đánh giá hiệu quả kinh tế.

Bảng 5. Bảng tổng hợp chi phí phun thuốc BVTV tại Gia Lai

* Nhận xét: Qua bảng 5, ta thấy việc ứng dụng cơ giới hóa trong khâu phun thuốc BVTV có hiệu quả rất rõ rệt khi so sánh với phương pháp phun thuốc BVTV thủ công hiện nay. Cụ thể về từng chỉ tiêu như sau:

- Về chi phí, chênh lệch giữa phương pháp phun thuốc BVTV ứng dụng CGH và thủ công tính cho mỗi ha trong một lần phun là: 633.967đ - 1.287.500đ = - 653.533đ. Như vậy mỗi ha khi ứng dụng CGH khâu phun thuốc BVTV sẽ giảm 653.533đ tính trên mỗi lượt phun, tương ứng với giảm 50,76% chi phí so với phương thức phun thuốc BVTV thủ công hiện đang áp dụng.

- Về số lượng nhân công, chênh lệch giữa phương pháp phun thuốc BVTV ứng dụng CGH và phương pháp thủ công tính cho mỗi ha trên mỗi lần phun là: 0,4 - 4 = -3,6 công. Như vậy mỗi ha khi ứng dụng CGH trong khâu phun thuốc BVTV sẽ giảm 3,6 công, tương ứng với giảm 90% số lượng nhân công lao động so với phương thức phun thuốc BVTV thủ công hiện nay.

3.3. Kết quả vận hành thử nghiệm và tính toán hiệu quả kinh tế đối với khâu thu hoạch, vận chuyển buồng chuối

3.3.1. Kết quả vận hành thử nghiệm Thiết bị hỗ trợ thu hoạch và vận chuyển buồng chuối

Thiết bị hỗ trợ thu hoạch chuối là thiết bị hỗ trợ cắt, treo buồng chuối. Thiết bị vận chuyển buồng chuối từ nơi thu hoạch đến nhà xưởng sơ chế tại đồng ruộng bao gồm hệ thống đường ray treo, ca bin đầu kéo và các móc treo buồng chuối.

Kết quả vận hành thực tế tại mô hình ở Gia Lai, Thiết bị hỗ trợ thu hoạch buồng chuối liên hợp với máy kéo 4 bánh 34Hp có năng suất làm việc thực tế đạt 215 buồng/h tương đương với 0,098ha/h tương đương với 0,784ha/ngày (mỗi ngày làm việc 8h). Hệ thống thiết bị vận chuyển buồng chuối có năng suất làm việc thực tế đạt 500 buồng/h tương đương với 0,23ha/h tương đương 1,84ha/ngày (mỗi ngày làm việc 8h).

3.3.2. Tính toán hiệu quả kinh tế cho khâu thu hoạch và vận chuyển buồng chuối ứng dụng CGH

Hiện nay tại Giai Lai việc thu hoạch chuối thực hiện 100% bằng lao động thủ công, chi phí cho khâu thu hoạch, vận chuyển buồng chuối phụ thuộc vào nguồn lao động tại địa phương, lúc cao điểm, khan hiếm lao động thì giá thu hoach cao và ngược lại. Tính trung bình chi phí cho khâu thu hoạch, vận chuyển buồng chuối trong phạm vi £1.000m bằng lao động thủ công là 7.000đ/buồng chuối, mỗi ha trồng 2.200 cây chuối. Như vậy chi phí thực tế cho việc thu hoạch và vận chuyển buồng chuối bằng lao động thủ công là T_thN.

T_thN = (7.000đ/buồng) x (2.200buồng/ha) = 15.400.000đ/ha

Tham khảo tài liệu [4] và căn cứ vào mức lương của thợ lái máy, phụ máy tại Gia Lai để tính toán chi phí vận hành Thiết bị hỗ trợ thu hoạch và vận chuyển buồng chuối. Kết quả tính toán được so sánh với phương pháp thu hoạch, vận chuyển thủ công để đánh giá hiệu quả kinh tế.

Bảng 6. Bảng tổng hợp chi phí thu hoạch và vận chuyển buồng chuối tại Gia Lai

* Nhận xét: Qua bảng 6, ta thấy việc ứng dụng cơ giới hóa khâu hỗ trợ thu hoạch và vận chuyển buồng chuối có hiệu quả rất rõ rệt khi so sánh với phương pháp truyền thống hiện nay. Cụ thể về từng chỉ tiêu như sau:

- Về chi phí, chênh lệch giữa việc ứng dụng thiết bị hỗ trợ thu hoạch, vận chuyển và thủ công tính cho mỗi ha là: 6.811.192đ - 15.862.000đ= - 9.050.808đ. Như vậy mỗi ha khi ứng dụng thiết bị hỗ trợ thu hoạch và vận chuyển sẽ giảm 9.050.808đ, tương ứng với giảm 57,06% chi phí so với phương thức thủ công hiện đang áp dụng.

- Về số lượng nhân công, chênh lệch giữa phương pháp ứng dụng CGH và phương pháp thủ công tính cho mỗi ha là: 4,914 - 20 = -15,086 công. Như vậy mỗi ha khi ứng dụng CGH trong khâu thu hoạch và vận chuyển buồng chuối sẽ giảm 15,086 công, tương ứng với giảm 75,43% số lượng nhân công lao động so với phương thức thu hoạch và vận chuyển thủ công hiện nay.

3.4. Kết quả vận hành thử nghiệm và tính toán hiệu quả kinh tế đối với khâu xử lý thân, lá và gốc chuối sau thu hoạch

3.4.1. Kết quả vận hành thử nghiệm hệ thống máy xử lý thân, lá và gốc chuối sau thu hoạch

Hệ thống máy xử lý thân, lá và gốc cây chuối sau thu hoạch đã được vận hành thử nghiệm tại công ty Đồng Giao chi nhánh Gia Lai. Kết quả như trên bảng 7..

Bảng 7. Kết quả vận hành thử nghiệm hệ thống máy xử lý thân, lá và gốc chuối sau thu hoạch tại Gia Lai

3.4.2. Tính toán hiệu quả kinh tế cho khâu xử lý thân, lá và gốc chuối sau thu hoạch ứng dụng CGH

Hiện nay tại Gia Lai, việc xử lý thân, lá và gốc chuối sau mỗi chu kỳ khai thác để làm đất trồng vụ mới chưa có máy chuyên dụng xử lý. Một số nơi sử dụng máy xúc để đào gốc và thu gom vào đầu bờ chôn lấp chờ phân hủy tự nhiên thì chi phí cho mỗi ha hết từ 35-40 triệu.

Tham khảo tài liệu [4] và căn cứ vào mức lương của thợ lái máy, phụ máy tại Gia Lai để tính toán chi phí vận hành Hệ thống máy xử lý thân, lá và gốc chuối sau thu hoạch. Kết quả tính toán được so sánh với phương pháp xử lý truyền thống hiện đang áp dụng để đánh giá hiệu quả kinh tế.

Bảng 8. Bảng tổng hợp chi phí xử lý thân, lá  và gốc chuối sau thu hoạch tại Gia Lai

* Nhận xét: Qua bảng 8, ta thấy việc ứng dụng cơ giới hóa có hiệu quả rất rõ rệt khi so sánh với phương pháp xử lý truyển thống hiện nay. Cụ thể về từng chỉ tiêu như sau:

- Về chi phí, chênh lệch giữa phương pháp xử lý thân, lá và gốc chuối ứng dụng CGH và phương pháp xử lý truyền thống tính cho mỗi ha là: 4.633.067đ – 36.050.000đ = - 31.416.933đ. Như vậy mỗi ha khi ứng dụng CGH khâu xử lý thân, lá và gốc chuối sẽ giảm 31.416.933đ, tương ứng với giảm 87,15% chi phí so với phương thức xử lý hiện đang áp dụng.

- Về số lượng nhân công, chênh lệch giữa phương pháp xử lý thân, lá và gốc ứng dụng CGH và phương pháp truyền thống tính cho mỗi ha là: 1,518 - 9 = - 7,482 công, tương ứng với giảm 83,13% số lượng nhân công lao động so với phương thức xử lý hiện nay.

IV. KẾT LUẬN

Kết quả vận hành thử nghiệm và tính toán hiệu quả kinh tế của từng khâu canh tác chuối ứng dụng cơ giới hóa cho thấy hiệu quả rất rõ rệt.

1. Ứng dụng máy trồng cây chuối nuôi cấy mô kết hợp bón phân lót giúp giảm 31,82% chi phí và giảm 94,6% số lượng nhân công lao động so với phương thức trồng bằng lao động thủ công.

2. Ứng dụng Thiết bị phun thuốc BVTV cho chuối giúp giảm 50,76% chi phí và giảm 90% số lượng nhân công lao động so với phương thức phun thuốc BVTV thủ công.

3. Ứng dụng hệ thống Thiết bị hỗ trợ thu hoạch và vận chuyển buồng chuối giúp giảm 57,06% chi phí và giảm 75,43% số lượng nhân công lao động so với phương thức thu hoạch và vận chuyển thủ công.

4. Ứng dụng hệ thống máy xử lý thân, lá và gốc chuối sau thu hoạch giúp giảm 87,15%  chi phí và giảm 83,13% số lượng nhân công lao động so với phương thức xử lý sử dụng máy xúc hiện nay.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Đặng Văn Đông, Nguyễn Đức Thật, Nguyễn Đức Long, Phạm Thị Minh Huệ, Đậu Thế Nhu (2024), Kết quả nghiên cứu, thử nghiệm máy trồng chuối nuôi cấy mô, Tạp chí Công nghiệp nông thôn số 54/2024, trang 71-80;

2. Nguyễn Ngọc Tuấn, Đậu Thế Nhu, Nguyễn Đức Thật, Chu Văn Thuận và Các Cộng sự (2023), Tính toán, lựa chọn một số thông số chính của thiết bị phun thuốc BVTV cho chuối, Tạp chí Công nghiệp nông thôn số 50/2023, trang 36-43;

3. Nguyễn Đức Thật, Nguyễn Văn Thủy, Chu Văn Thuận (2025), Kết quả nghiên cứu, thử nghiệm hệ thống máy xử lýthân, lá và gốc cây chuối sau thu hoạch, Tạp chí Công nghiệp nông thôn số 56/2025, trang 2-12;

4. Phan Thanh Tịnh, Bùi Quang Huy. Phương pháp xác định hiệu quả kinh tế của công cụ máy móc cơ điện NN, Tạp chí Nông nghiệp, công nghệ thực phẩm, N07/1993;

5. Tổng cục thống kê, Niêm giám thống kê năm 2023;

6. https://trungtamwto.vn/chuyen-de/22846-xuat-khau-chuoi-thoat-canh-duoc-mua-mat-gia

Ngày nhận bài: 25/6/2025.